Bάψιμο - Κατασκευές: Τι είδους χρώμα πρέπει να χρησιμοποιήσω ανά υλικό;

"Οδηγός" για τα είδη χρωμάτων και ποιο είναι το κατάλληλο ανάλογα με το είδος αντικειμένου-επιφάνειας που θέλετε να βάψετε

H χρήση των σωστών υλικών και εργαλείων αποτελούν παραπάνω από το μισό της επιτυχίας για οποιαδήποτε εργασία-κατασκευή θελήσετε να κάνετε στο σπίτι και στις περιπτώσεις που στα απαραίτητα περιλαμβάνεται ...χρώμα εύκολα γίνεται αντιληπτό ακόμη και από τους πιο ερασιτέχνες πως αν δεν είναι το κατάλληλο για κάθε περίπτωση ...κρίμα ο κόπος και οι προσπάθειές σας να πετύχετε αυτό που θέλετε :)

Tαυτόχρονα όμως φυσικά και δεν είναι αναγκαίο να γνωρίζετε τα πάντα για κάθε τύπο χρώματος που κυκλοφορεί στα ράφια των χρωματοπωλείων αφού μια στοιχειώδης γνώση για τις βασικές κατηγορίες χρωμάτων και τις προδιαγραφές τους είναι αρκετή για να διευκολυνθείτε και να μην σας ξαναταλαιπωρήσει το ερώτημα "με τι είδους χρώμα θα το κάνω;" για οποιαδήποτε εργασία ή κατασκευή θελήσετε να επιχειρήσετε .

1. Το κατάλληλο χρώμα για κάθε επιφάνεια

Κατ΄αρχήν "κατάλληλο" σημαίνει χρώμα που θα αντέξει στον χρόνο πάνω σε κάθε επιφάνεια".

Για παράδειγμα και με χρώμα για τοίχους μπορείτε να βάψετε οτιδήποτε ξύλινο ή γυάλινο και με χρώμα για ξύλο/μέταλλο μπορείτε να βάψετε έναν τοίχο αλλά φυσικά το χρώμα, ακόμη κι αν "σταθεί" προς στιγμήν, με το πρώτο άγγιγμα- χτύπημα- επαφή με νερό κλπ. θα ξεφτίσει και το βάψιμο θα καταστραφεί.

Ανάλογα λοιπόν με το είδος της επιφάνειας που θέλετε να επεξεργαστείτε θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε το αντίστοιχα ενδεδειγμένο χρώμα:

ΤΟΙΧΟΙ

Ακρυλικό/Πλαστικό χρώμα, εφαρμογή με ρολό ή πινέλο, αραίωση με νερό.

Ατέλειωτες οι υποκατηγορίες ανάλογα με το αν πρόκειται για τοίχους εσωτερικών ή εξωτερικών χώρων, χρώματα υποαλλεργικά ή μη, με ιδιαίτερη αντοχή στο καθάρισμα, σε υγρασία κλπ κλπ, πάντως σε γενικές γραμμές οποιοδήποτε ακρυλικό/πλαστικό χρώμα είναι κατάλληλο για κάθε επιφάνεια τοίχου.

Χρώμα κιμωλίας, εφαρμογή με ρολό ή πινέλο, προαιρετική αραίωση με νερό.
Οι περισσότερες εταιρίες χρωμάτων κιμωλίας διαθέτουν τους αντίστοιχους χρωματισμούς και σε χρώμα τοίχου, που δημιουργεί ένα ιδιαίτερα ματ και όμορφο αποτέλεσμα. Σε αντίθεση με την χρήση χρώματος κιμωλίας σε άλλες επιφάνειες το χρώμα κιμωλίας για τοίχους δεν χρειάζεται "σφράγισμα" με κερί ή βερνίκι και χρησιμοποιείται όπως ακριβώς και το συμβατικό ακρυλικό/πλαστικό.

ΤΣΙΜΕΝΤΟ

Τσιμεντόχρωμα, εφαρμογή με ρολό ή πινέλο, αραίωση με νερό. 

Για τσιμεντένιες ζαρντινιέρες, κράσπεδα κλπ. Σε κάθε είδους τσιμεντένια επιφάνεια μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και ακρυλικό/πλαστικό για τοίχους, αλλά δεν θα έχει την ίδια αντοχή. Ειδικά σε εξωτερικούς χώρους και επιφάνειες εντελώς εκτεθειμένες σε ήλιο, νερό κλπ. το χρώμα θα "σκάσει" πολύ νωρίτερα από όσο το κανονικό τσιμεντόχρωμα.

ΞΥΛΟ

Ρεπουλίνη για ξύλο-μέταλλο, εφαρμογή με ρολό ή πινέλο, αραίωση με νερό ή διαλυτικό ανάλογα με τον τύπο της.

Βερνίκια για ξύλο, εφαρμογή με ρολό ή πινέλο, αραίωση με νερό ή διαλυτικό ανάλογα με τον τύπο τους. 
Χρώματα κιμωλίας για βάψιμο επίπλων-αντικειμένων και κυρίως για να προσδώσετε αντικέ-παλαιωμένη τεχνητά όψη.

Χρώμα σε σπρέϋ

Για κάθε τύπου ξύλινη επιφάνεια, έπιπλα κλπ και διαθέσιμη σε πολλούς τύπους ανάλογα με την τελική επιθυμητή υφή του χρώματος είτε αφορά μπογιά, βερνίκι ή σπρέϋ (γυαλιστερό - ματ - σατινέ κλπ). 
Η ένδειξη "βερνίκι νερού" ή "χρώμα νερού" δηλώνει το προϊόν αραίωσης.
Τα προϊόντα νερού αυτά που δεν απαιτούν δηλαδή την χρήση διαλυτικού είναι συνήθως κατά τι ακριβότερα αλλά πολύ πιο πρακτικά.

ΜΕΤΑΛΛΟ

Ρεπουλίνη  για ξύλο-μέταλλο, εφαρμογή με ρολό ή πινέλο, αραίωση με νερό ή διαλυτικό ανάλογα με τον τύπο της.

Ειδικού τύπου χρώματα αποκλειστικά για εφαρμογή σε μεταλλικές επιφάνειες, απευθείας πάνω στην σκουριά κλπ.
Χρώματα κιμωλίας για βάψιμο επίπλων-αντικειμένων και κυρίως για να προσδώσετε αντικέ-παλαιωμένη τεχνητά όψη. 

Χρώμα σε σπρέϋ

Για σίδερα, κάγκελα, μεταλλικά έπιπλα και κάθε τύπου σιδερένια ή μεταλλική επιφάνεια πλην αλουμινίου που δεν βάφεται σωστά παρά με ειδικές επαγγελματικές ηλεκτροστατικές βαφές. 

ΠΛΑΣΤΙΚΟ

Χρώμα σε σπρέϋ ή ρεπουλίνη για ξύλο-μέταλλο. 

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ειδικό χρώμα για πλαστικές επιφάνειες/αντικείμενα που να αντέχει στον χρόνο και για χρήση ερασιτεχνική. Τα περισσότερα όμως χρώματα σε σπρέϋ "στέκονται" πάνω σε πλαστικές επιφάνειες/αντικείμενα όπως και η ρεπουλίνη, ενώ εντελώς ακατάλληλο το ακρυλικό για τοίχους που θα ξεφλουδίσει πάνω σε οτιδήποτε πλαστικό αν όχι με το που θα στεγνώσει, πολύ γρήγορα. 

ΧΑΡΤΙ

Ξυλομπογιές, μαρκαδόροι, κηρομπογιές, νερομπογιές, μχρώμ σε σπρέϋ, ακρυλικά χρώματα ζωγραφικής (αραίωση με νερό), χρώματα λαδιού ζωγραφικής (αραίωση με διαλυτικό).

Επιλέξτε τι σας εξυπηρετεί ανάλογα με το ακριβώς θέλετε να φτιάξετε, σε γενικές όμως γραμμές για κάθε τύπου κατασκευή πάνω σε χαρτί τα απλά ακρυλικά χρώματα ζωγραφικής (σε συσκευασία είτε σωληναρίου είτε σε μπουκαλάκι) είναι τα καταλληλότερα.

ΠΗΛΟΣ 

Ακρυλικό χρώμα για τοίχους ή τσιμεντόχρωμα
Χρώμα κιμωλίας

Γλάστρες, κεραμίδια, πήλινες κατασκευές κλπ. Επιλέξτε ανάλογα με το αν πρόκειται για επιφάνειες πλήρως εκτεθειμένες σε ήλιο, νερό της βροχής κλπ. το τσιμεντόχρωμα έχει σαφώς μεγαλύτερη αντοχή σε εξωτερικές συνθήκες.
Ειδικά χρώματα με την ένδειξη για "Κεραμικά"

ΓΥΑΛΙ - ΥΦΑΣΜΑ

Ειδικά χρώματα αποκλειστικά για γυάλινες/πορσελάνινες και υφασμάτινες επιφάνειες αντίστοιχα,  σε μορφή σωληναρίου, μαρκαδόρου ή για εφαρμογή με πινέλο.  
Χρώματα κιμωλίας μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για το βάψιμο υφασμάτων, αλλά με μια ειδική διαδικασία. Ζητείστε από όπου τα προμηθευτείτε σχετικές οδηγίες. 

ΠΛΑΚΑΚΙΑ

Αποκλειστικά ειδικά χρώματα για πορσελάνινες/κεραμικές επιφάνειες.  

ΝΕΡΟ

Σε βάζα με λουλούδια ή σε οποιουδήποτε τύπου κατασκευή-διακόσμηση θελήσετε να χρωματίσετε νερό/υγρά, θα το κάνετε με μερικές σταγόνες χρώμα ζαχαροπλαστικής. 

Είναι το μόνο με το οποίο το χρώμα θα διακρίνεται και όσο το υγρό θα παραμένει ακίνητο, με κάθε άλλου τύπου χρώμα θα χρειάζεται να ανακατεύετε/ανακινείτε κάθε τόσο για να φανεί και πάλι η απόχρωση. 

2. Γίνεται με ακρυλικό/πλαστικό;" 

Αυτή η βασική κατηγοριοποίηση ανάλογα με το υλικό της κάθε επιφάνειας σε συνδυασμό με την αντοχή του χρώματος, κάνει προφανές πως υπάρχουν περιπτώσεις που προς διευκόλυνσή μας αλλά και για οικονομία,  τόσο σε μικρομερεμέτια στο σπίτι όσο και σε κατασκευές, μπορούν να χρησιμοποιηθούν πάνω σε επιφάνειες/αντικείμενα χρώματα διαφορετικού τύπου από τα απολύτως ενδεδειγμένα για κάθε υλικό  αλλά μόνο ταν πρόκειται για επιφάνειες/ αντικείμενα που δεν θα καταπονηθούν από την χρήση, συχνό πλύσιμο - τρίψιμο κλπ. 

Για παράδειγμα, ο,τιδήποτε γυάλινο απαιτεί ειδικό χρώμα για γυαλί. Όμως για να βάψετε εσωτερικά μπουκάλια ή βάζα για διακοσμητική χρήση, δεν είναι αναγκαίο να ξοδέψετε ...ένα λίτρο ειδικό χρώμα, μπορείτε να το κάνετε με απλό ακρυλικό χρώμα για τοίχους. Το ζητούμενο εδώ είναι απλώς ο χρωματισμός του αντικειμένου, δεν ενδιαφέρει η αντοχή του αποτελέσματος στον χρόνο και πρόκειται για μια επιφάνεια που από τίποτα δεν θα καταπονηθεί.

Ένα άλλο παρόμοιο παράδειγμα. Βάφοντας τους τοίχους ενός δωματίου, θέλετε να φρεσκάρετε και τα περιμετρικά ξύλινα πηχάκια μιας παλιάς εντοιχισμένης ξύλινης ντουλάπας βαμμένης στο ίδιο χρώμα. Μπορείτε να το κάνετε με το ακρυλικό/πλαστικό που εκείνη την στιγμή βάφετε τους τοίχους και όχι κατ΄ανάγκη με ρεπουλίνη ξύλου, αφού πρόκειται για μια επιφάνεια που επίσης δεν πρόκειται να καταπονηθεί και το χρώμα θα αντέξει χωρίς κανένα πρόβλημα. 

Ακριβώς το ίδιο ισχύει και για να βάψετε πχ ράφια από κόντρα πλακέ ή ξύλο που θα χρησιμοποιήσετε σαν εσωτερικά χωρίσματα/ράφια σε μια ντουλάπα ή πχ για να αλλάξετε από καφέ σε λευκό το χρώμα στην πολύ μικρή επιφάνεια από κάποιες απλές ξύλινες κορνίζες. 
Είτε τα κάνετε με ρεπουλίνη ξύλου είτε με ακρυλικό για τοίχους το αποτέλεσμα θα είναι ακριβώς το ίδιο, ακόμη κι αν χρειαστεί να περάσετε ένα χέρι χρώματος παραπάνω.  Aπλώς το ακρυλικό είναι πιο οικονομικό και ταυτόχρονα αυτό που συνήθως σε λευκή κυρίως απόχρωση μας βρίσκεται διαθέσιμο στο σπίτι.
Ακόμη και με στένσιλ πάνω σε ένα κομμάτι υφάσματος μπορείτε να βάψετε με απλό ακρυλικό χρώμα αν πρόκειται πχ για ύφασμα που θέλετε να το χρησιμοποιήσετε σαν κάδρο και για διακοσμητικούς αποκλειστικά λόγους χωρίς ποτέ να το πλύνετε. 

Γενικά, το λευκό ακρυλικό/πλαστικό χρώμα για τοίχους είναι "πασπαρτού" γι΄αυτό ακόμη κι αν δεν έχετε σκοπό να το χρησιμοποιήσετε άμεσα και κάπου συγκεκριμένα, όπου το βρείτε σε κάποια προσφορά από αυτές που πολύ συχνά κάνουν τα πολυκαταστήματα ή χρωματοπωλεία στο συγκεκριμένο είδος, αγοράστε το και έχετε το στο σπίτι. Αναμεμειγμένο με χρώματα σε σύριγγα ή και απλά ακρυλικά χρώματα ζωγραφικής θα δώσετε σε όση ποσότητα σας χρειαστεί κάθε φορά όποια απόχρωση θέλετε και θα σας εξυπηρετήσει πολύ σε κάθε τύπου κατασκευές ή μικρομερεμέτια, ακόμη και πάνω σε ξύλο, μέταλλο, πηλό  ή χαρτί. Πάντως χαμένο δεν πρόκειται να πάει σε καμιά περίπτωση και αν είναι καλά κλεισμένο μένει αναλλοίωτο για χρόνια.

3. "Ειδικά" χρώματα ...γενικής χρήσης

Ειδικά οι ερασιτέχνες στις κατασκευές, αναζητώντας χρώματα θα ...ζαλιστείτε στην κυριολεξία από την πληθώρα ειδικών προϊόντων που κυκλοφορούν στην αγορά το κάθε ένα με ξεχωριστή ένδειξη ανάλογα με την επιφάνεια που θα εφαρμοστεί και την χρήση του.  "Χρώματα για ντεκουπάζ" "Πατίνες" "Διακοσμητικά χρώματα" κλπ κλπ. 

Η ιστορία "Χόμπυ-Κατασκευές" πέρα από μια δημιουργική απασχόληση, δεν παύει να είναι και μια βιομηχανία που συντηρείται με την κυκλοφορία όλο και περισσότερο "εξειδικευμένων" πρoϊόντων για κάθε υλικό/επιφάνεια που όμως δεν σας είναι απαραίτητο ούτε να τα γνωρίζετε ούτε πολύ περισσότερο να τα χρησιμοποιήσετε σε ερασιτεχνικές κατασκευές.  

Φυσικά και το τελειότερο αποτέλεσμα σε υφή σε μια κατασκευή π.χ ντεκουπάζ πάνω σε ξύλο ή χαρτί θα το δώσει το να πλαισιώσετε το χάρτινο μοτίβο ζωγραφίζοντας με ειδικά για αυτήν την χρήση χρώματα, φυσικά και ισχύει και για όλα αυτά τα προϊόντα το γενικό "ό,τι πληρώσεις θα πάρεις" όμως την διαφορά σε σχέση με το να χρησιμοποιήσετε σε όλες αυτού του τύπου τις κατασκευές απλά χρώματα ζωγραφικής (νερού ή λαδιού) που θα βρείτε σε σετ βασικών χρωμάτων ή σε μεμονωμένα σωληνάρια σε τιμές πολύ χαμηλές, το μάτι ενός ερασιτέχνη ...ούτε θα την δει ούτε θα την καταλάβει. 

Για παράδειγμα, αν θελήσετε να δώσετε όψη πατίνας σ΄ένα μικρό έπιπλο/ξύλινο αντικείμενο με την τεχνική "βάφω-ξεβάφω" κι αφού φυσικά το βάψετε αρχικά ολόκληρο με ρεπουλίνη ξύλου ή χρώμα κιμωλίας. Το αν θα δώσετε την τελική μορφή περνώντας 2-3 χρώματα διαφορετικής απόχρωσης πατίνα ή 2-3 χρώματα απλού ακρυλικού χρώματος ζωγραφικής, ένα και το αυτό. Από την δεξιότητα και την φαντασία σας θα κριθεί το αποτέλεσμα κι αν πρόκειται να είναι πετυχημένο θα είναι και στην μία και στην άλλη περίπτωση.

Εκτός λοιπόν από κατασκευές πάνω σε γυαλί ή ύφασμα, για τις οποίες θα χρειαστείτε τα αντίστοιχα ειδικά χρώματα, τις επιμέρους ...λεζάντες πέραν της βασικής βαφής πάνω σε κάθε είδους ξύλινη/μεταλλική/χάρτινη επιφάνεια/αντικείμενο μπορείτε να τις κάνετε παντού και πάντα με απλά χρώματα ζωγραφικής ή ακρυλικά χρώματα ακολουθώντας τις οδηγίες αραίωσης του κάθε ενός, ανάλογα με το αν πρόκειται για χρώματα υδατοδιαλυτά ή με διαλυτικό και απλώς να θυμάστε πάντα ότι δουλεύοντας πάνω σε μια επιφάνεια με διαφορετικά είδη χρώματος θα πρέπει όλα να είναι είτε νερού είτε όλα να αραιώνονται με διαλυτικό.

4. "Μπορώ να τα ανακατέψω;"

Από τα πιο συχνά που μας συμβαίνει με το που πάμε να καταπιαστούμε με κάποια κατασκευή που απαιτεί και χρώματα ή να βάψουμε μικροπράγματα το σπίτι π.χ κάποιο διακοσμητικό αντικείμενο, γλάστρες κλπ, είναι πως ενώ έχουμε μεγάλη ποσότητα από διάφορα χρώματα που έχουν περισσέψει από προηγούμενες εργασίες, οι αποχρώσεις δεν είναι αυτές που θέλουμε. Και τότε ο ...πειρασμός να ανακατέψουμε λίγο σκούρο μπλε που έχει περισσέψει από όταν ...βάψαμε τα κάγκελα με λίγο λευκό ακρυλικό για τοίχους για να κάνουμε την γλάστρα ...γαλάζια, είναι ομολογουμένως μεγάλος:)  Αν όμως το χρώμα για τα κάγκελα δουλεύεται με διαλυτικό-νέφτι ενώ το ακρυλικό με νερό, μεγαλύτερη από τον πειρασμό θα αποδειχθεί η έκπληξη, όταν απλώσετε αυτό που θα προκύψει πάνω στην γλάστρα. Θαυμάστε το με την ησυχία σας, πριν την πετάξετε στα σκουπίδια :) και κρατήστε το βασικό συμπέρασμα:"H μείξη χρωμάτων απαιτεί χρώματα ίδιας σύστασης". 
Μπορείτε να αναμειχθούν μόνον χρώματα ίδιας σύνθεσης που αραιώνονται με το ίδιο υλικό. Ακρυλικό με ακρυλικό, ρεπουλίνη με ρεπουλίνη κλπ. Ακόμη και ίδιου είδους/σύστασης χρώματα αν το ένα είναι γυαλιστερό και το άλλο ματ, ποτέ δεν θα αναμειχθούν σωστά και δεν θα δώσουν σωστό βάψιμο. 

Και γι΄αυτό τον λόγο τα χρώματα νερού είναι περισσότερο πρακτικά αν και ακριβότερα. 
Π.χ μια μικρή ποσότητα ρεπουλίνης νερού για ξύλο/μέταλλο με έντονο ανακάτεμα θα ενσωματωθεί ακόμη και μέσα σε ακρυλικό/πλαστικό χρώμα για τοίχους στην περίπτωση που χρειάζεστε μια πολύ μικρή ποσότητα χρώματος άλλης απόχρωσης για να βάψετε π.χ δυο γλαστράκια, ένα διακοσμητικό αντικείμενο, ένα κομμάτι ξύλο για διακοσμητική χρήση, μια χάρτινη κατασκευή κλπ. 

5. "Το δικό μου γιατί δεν έγινε έτσι;"

Σας έχει τύχει ή έχετε ακούσει σίγουρα διαφωνίες σε γνώμες και κριτικές για την αποτελεσματικότητα ακόμη και των ίδιων ακριβώς προϊόντων βαφής της ίδιας εταιρίας.
Κάποιοι δηλώνουν απολύτως ικανοποιημένοι από ένα συγκεκριμένο προϊόν, άλλοι καθόλου, κάποιοι μ΄ένα μόνο χέρι χρώματος κατορθώνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα ενώ άλλοι παραπονιούνται πως απαιτήθηκαν 2-3 χέρια κλπ. 
Στις περισσότερες τέτοιες περιπτώσεις, όταν αναφερόμαστε φυσικά σε ταυτόσημα ή της ίδιας ποιοτικής κατηγορίας χρώματα, δεν φταίει το ίδιο το χρώμα αλλά η επιφάνεια που το εφαρμόζουμε.  

Στην πλειοψηφία των συσκευασιών, εκτός από τις γενικές προδιαγραφές των προϊόντων, αναφέρονται σαφείς οδηγίες για την προετοιμασία της προς βάψιμο επιφάνειας. Είναι ένα πολύ καθοριστικό σημείο, που συνήθως οι ερασιτέχνες το προσπερνούν ως "ασήμαντο" και το αποτέλεσμα είναι να μας ...φταίει το χρώμα.
Για παράδειγμα το να χρησιμοποιήσετε μεν το κατάλληλο  για ξύλο ή μέταλλο χρώμα σε οποιαδήποτε αντίστοιχη επιφάνεια δεν επαρκεί αν πριν η συγκεκριμένη επιφάνεια δεν είναι απολύτως καθαρή, αν δεν έχει πριν τριφτεί τόσο ώστε να "αγριέψει" ή να λειανθεί εντελώς, ανάλογα με το είδος και με το αν είναι ήβη βαμμένη ή όχι, αν έχει ή όχι περαστεί με κάποιο υπόστρωμα/αστάρι στις περιπτώσεις που είναι αναγκαίο κλπ.

Γενικά, μπορείτε να κάνετε τις βασικές εργασίες βαψίματος σ΄ένα σπίτι και κάθε τύπου κατασκευές χρησιμοποιώντας, κατ΄αντιστοιχία με το κάθε υλικό, "συνηθισμένα" απλά χρώματα όταν δεν είναι πραγματικά ανάγκη να καταφύγετε σε κάποιο ιδιαίτερα εξειδικευμένο προϊόν, όμως σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να τηρείτε τις βασικές οδηγίες χρήσης του κάθε προϊόντος.